Vakdidactische uitleg over rollenspel

Een rollenspel wordt in Het didactische werkvormenboek (Hoogeveen & Winkels, 2006, p. 190) omschreven als: “een vorm van spontaan handelen, onder opzettelijk bedachte omstandigheden. Leerlingen spelen een situatie uit de werkelijkheid, waarbij ze een bepaalde rol hebben en trachten zich in te leven in de persoon die ze spelen”. Het gebruik van een rollenspel zorgt ervoor dat leerlingen een situatie vanuit verschillende perspectieven onderzoeken. Wanneer een rollenspel tegen het licht gehouden wordt van de perspectiefgerichte benadering die ontwikkeld wordt door Expertisecentrum LERVO (Bollemaat, Davidsen, van Dijk, & van der Meer, 2021), werken leerlingen in meer of mindere mate aan de volgende perspectieven:

zingevingsperspectief
vergelijkend perspectief
individueel perspectief
institutioneel perspectief
maatschappelijk perspectief
persoonlijk perspectief (indirect)

Afhankelijk van de situatie die uitgewerkt wordt, kunnen het historische perspectief en het handelingsperspectief ook aan bod komen.

Opbouw van een rollenspel

Het didactische werkvormenboek hanteert onderstaande opbouw en voorbereiding voor een rollenspel (Hoogeveen & Winkels, 2006, pp. 190-191). Wanneer bij Omstreden Zaken gebruikt gemaakt wordt van het rollenspel als vakdidactische werkvorm, is het betreffende onderwerp uitgewerkt via onderstaand schema.

Stap	Omschrijving	Docent	Leerling(en)
1	Vaststellen leerdoel(en) Denk aan: bewustwording, inzicht ontwikkeling, inleving, oplossingsgericht zoeken, dialoog.	Voorbereiding	x
2	Ontwerpen spelsituatie a) Beschrijving b) Vaststellen rollen c) Bedenken opdrachten voor rollen (en toeschouwers) d) Voorbereiding van de les	Voorbereiding	x
3	Introductie in de klas Denk aan: waarom, inhoud, procedure, opstelling spelers.	Klassikaal frontaal	Actief luisteren
4	Instructie en voorbereiding a) Waar gaat het over? b) Hoeveel rollen? c) Situatiebeschrijving d) Rol niet-spelende leerlingen e) Voorbereiding voor de rollen	Uitleggen Coachen	Actief luisteren Voorbereidende opdrachten uitvoeren Oefenen
5	Spelen van het rollenspel Op gang brengen is eventueel mogelijk, afhankelijk van de ervaring van de leerlingen. Het is zaak om niet snel in te grijpen als docent, maar om het spel te laten gebeuren.	Coachen	Actieve participatie
6	Nabespreking Liefste meteen na het spelen. Is ook bedoeld om stoom af te blazen. Denk aan: spel verloop, gemiste kansen, alternatieve mogelijkheden.	Gespreksleider	Actieve participatie
7	Evaluatie Controleren of leerdoel behaald is.	Gespreksleider	Reflecteren