Lesgeven over ‘Heilig afval’

Ondanks dat kranten vol staan met nieuwsberichten die gerelateerd zijn aan het onderwerp ‘heilig afval’, is het een lastig onderwerp om met pubers te bespreken. In hoeverre het onderwerp ‘aanslaat’ is zeer afhankelijk van de populatie in het klaslokaal.

Omstreden Zaken geeft lesideeën die inzetbaar zijn voor een zo breed mogelijk publiek. De ideeën hebben als doel om het abstractere aspect van ‘heilig afval’ naar de leefwereld van de jongeren te brengen, zodat zij hier beter inzicht in krijgen. Uiteraard is dit makkelijk aan te passen aan de situatie in uw eigen school/klas.

  • Herbestemming kerkgebouwen naar seculier gebruik
  • Heilig afval: heilige objecten die in de seculiere wereld terechtkomen
  • Sacred residue: sporen van heiligheid die aan gebouwen en objecten kleven
  • Heilige objecten
  • Verhalen van voorwerpen
  • Levensverhaal van leerlingen

Klik hier voor uitleg over het opzetten van een onderzoek en hier voor uitleg over narratief onderwijs.

Onderzoek in eigen stad

Eigen onderzoek doen naar een (voormalig) heilig gebouw in de buurt.

SLO heeft een helder en goed te volgen stappenplan opgezet voor Bronnenonderzoek (SLO, 2019). Hieronder staan de zes deelstappen genoemd, met daarbij inspiratie voor de aanpak van een onderzoek in de buurt.

Bronnenonderzoek

Oriënteren en vaststellen

Inspiratie voor docentenInspiratie voor leerlingen
Doe alvast wat voorwerk. Ga zelf op zoek naar heilige gebouwen die een andere bestemming hebben gekregen in de omgeving van waar de leerlingen wonen.Droom groot en schaal het daarna terug naar een behapbaar onderzoek. Wees je bewust van de tijd die je ervoor krijgt.
Laat de leerlingen groots denken in dit stadium, ook als dit niet realistisch blijkt te zijn. Dit vergroot de motivatie. Daarna kunnen ze nadenken over wat van hun plannen haalbaar is.Denk alvast na over het eindproduct, dit helpt bij het formuleren van de deelvragen.
Maak duidelijk hoe het onderzoek gerapporteerd moet worden.Raak niet in paniek als dit lang duurt (samen met stap 2 en 3). Geef ruimte voor het denkproces. Als de eerste drie stappen goed op papier staan, dan volgt de rest vanzelf.

Zoeken en plannen

Inspiratie voor docentenInspiratie voor leerlingen
Wat is het plan van de leerling en is dit haalbaar in de tijd die ervoor staat?Bronnen komen niet alleen van internet! Ook mensen zijn bronnen.
Zie erop toe dat iedere groep een goede taakverdeling heeft én duidelijke afspraken. Dit zorgt ervoor dat in een later stadium iedereen gewezen kan worden op de overeengekomen verantwoordelijkhedenEen duidelijke taakverdeling is noodzakelijk. Dit zorgt ervoor dat iedereen weet wat er verwacht wordt van de ander en je kan mensen hierop ter verantwoording roepen als dit nodig blijkt te zijn.

Selecteren, meten en verzamelen

Inspiratie voor docentenInspiratie voor leerlingen
Maak een bronnenbak met betrouwbare (en wetenschappelijke) bronnen waar leerlingen uit kunnen putten.Deze stap kan je helemaal opslokken. Zeker wanneer je internet gebruikt. Bewaak je tijd!
 Zet een timer op 3 minuten. Dan word je iedere keer na 3 minuten eraan herinnerd waar je eigenlijk mee bezig zou moeten zijn.

Verwerken

Inspiratie voor docentenInspiratie voor leerlingen
Help leerlingen met de juiste annotatie.Maak een document aan, met daarin de globale opbouw van je verslag, zodat je de gevonden informatie makkelijk kan rangschikken. In het kort: voorblad, inhoudsopgave, inleiding, middendeel met indeling deelvragen, conclusie, bibliografie, bijlage.

Presenteren

Inspiratie voor docentenInspiratie voor leerlingen
Peerfeedforward werkt ontzettend goed. Geef groepjes de rubrics voor de leerlijn onderzoeksvaardigheden (zie download hieronder). Laat leerlingen elkaars onderzoek lezen en van feedforward voorzien, zodat er nog wijzigingen aangebracht kunnen worden voor de deadline.Klasgenoten zijn ervaringsdeskundigen die in hetzelfde schuitje zitten. Maak hier gebruik van. Laat onderdelen van je onderzoek zien en vraag feedforward.
 Heb je de rubrics niet ontvangen? Vraag deze dan, zodat je jouw onderzoek langs de lat kan leggen die verwacht wordt.
leerlijn onderzoeksvaardighedenDownload

Evalueren en beoordelen

Inspiratie voor docentenInspiratie voor leerlingen
Bedenk of een summatieve beoordeling echt nodig is voor dit onderzoek.Ga na of jij de persoonlijke leerdoelen behaald hebt.
 Bespreek de uitkomst van je onderzoek en het proces er naartoe met klasgenoten. Je leert het meeste van elkaar.
eindtermen onderzoeksvaardighedenDownload

Vorm (van der Harst, van den Berg, & Fortuin-van der Spek, 2007, p. 18).Persoonlijk verhaal  
Narratieve vorming (de Groot, 2020, p. 270).Leren duiden van het eigen levensverhaal i.r.t. traditionele en nieuwe verhalen over de relatie tussen levensbeschouwing en samenleving.
Effecten op leren (van der Harst, van den Berg, & Fortuin-van der Spek, 2007, pp. 24-25)Verhalen zijn concreet en verbonden met ervaring;
Verhalen zijn dragers van waarden;
Verhalen nodigen een leerling of docent uit om meer van zichzelf te laten zien;
Verhalen verbinden mensen;
Verhalen maken contexten zichtbaar;
Verhalen stimuleren het leren van alle vermogen (hart, hoofd, ziel, lichaam);
Verhalen kunnen culturele en/of religieuze verschillen overbruggen.

Achterliggende informatie voor de leerdoelen

Om de theorie van de module Heilig Afval echt inzichtelijk te maken voor jongeren is het van belang om te starten in hun eigen leefwereld. Dit is zeker het geval bij jongeren die zelf niet binnen een religieuze traditie opgroeien. Door de persoonlijke levensverhalen (of een deel daarvan) te koppelen aan een voorwerp uit hun eigen geschiedenis, ontstaat meer empathie en begrip voor de theorie van de module Heilig Afval. Op deze manier kan het eigen verhaal met persoonlijke idealen en ervaringen verbonden worden met belangrijke sociaal-culturele normen en ontwikkelingen in omgeving en samenleving (de Groot, 2020, p. 270). Behalve het creëren van meer begrip voor de theorie, is deze didactiek zeer geschikt voor het vormen van de eigen visie.

“Persoonlijke verhalen behoren tot het levensverhaal dat je over jezelf vertelt en zijn derhalve identiteitsvormend. Dat levensverhaal is nooit af. … In het levensverhaal van mensen komen vaak momenten uit het verleden ter sprake, die nog steeds betekenisvol blijken te zijn” (van der Harst, van den Berg, & Fortuin-van der Spek, 2007, p. 18).

Voorbereiding / huiswerk

Neem een voorwerp mee dat van betekenis is voor jou.

Schrijf een verhaal van een ½ tot 1 A4 vanuit het perspectief van dat voorwerp. Wat heeft dit voorwerp (samen met jou of andere eigenaren) meegemaakt?

Inspiratie

Lees ter inspiratie het verhaal Rosa’s Rozenkrans in de Theoretische uitleg voor leerlingen: Wanneer Jezus op straat wordt gezet.

In de les

Zet de leerlingen in groepjes van 3 personen. Maak zelf de groepjes, zodat je de veiligheid binnen de groep kan waarborgen.

Instructie

  • Lees je verhaal voor of neem de tijd om elkaars verhaal te lezen;
  • Laat anderen uitleggen waarom het voorwerp belangrijk is voor de persoon die het heeft meegenomen;
  • Bespreek met elkaar de overeenkomsten tussen de redenen waarom de voorwerpen belangrijk zijn;
  • Welke waarden zijn terug te vinden, ook in de verhalen;
  • Lees op de website van Omstreden Zaken de Theoretische uitleg voor leerlingen: Wanneer Jezus op straat wordt gezet;
  • In hoeverre zijn overeenkomsten/verschillen aanwezig tussen jullie eigen verhalen/voorwerpen/ervaringen en die in de theorie?

Klassikaal

Bovenstaande groepsopdracht kan op twee manieren afgerond worden:

  1. Verdere bespreking van de theorie van de module: Heilig Afval;
  2. Verdieping over waarden, normen, levensvragen en de eigen visie.